Πουέρτο Ρίκο ή Πόρτο Ρίκο

Νησί της Κεντρικής Αμερικής στις Μεγάλες Αντίλλες, που βρέχεται από τον Ατλαντικό ωκεανό στα Β και από την Καραϊβική θάλασσα στα Ν· στα Δ χωρίζεται από τα νησιά Ισπανιόλα (ή Αϊτή) μέσω της Διόδου Μόνα (ή διώρυγας της Μόνα).Έχει έκταση 9.103 τ. χλμ., αν περιληφθούν τα νησιά Μόνα (50,5 τ. χλμ.) στα Δ, Κουλέμπρα (28,5 τ. χλμ.), Βιέκες (133,9 τ. χλμ.) και τα ακατοίκητα νησάκια Μονίτο, Ντεσετσέο, Κάχα ντε λος Μουέρτος και Κάγιο Μπερμπερία στα Α, και πληθυσμό, από τους οποίους πάνω από 2 εκατ. είναι λευκοί και οι υπόλοιποι κυρίως νέγροι και μιγάδες.Πολιτικά το Π.Ρ. είναι εξαρτημένο από τις ΗΠΑ. Πρωτεύουσα είναι το Σαν Χουάν. Οι Πορτορικανοί είναι Αμερικανοί πολίτες, αλλά δεν έχουν δικαίωμα ψήφου. Την εκτελεστική εξουσία ασκεί ο κυβερνήτης και τη νομοθετική η Γερουσία και η Βουλή.Οι κάτοικοι μιλούν την ισπανική γλώσσα, αλλά επίσημη γλώσσα είναι η αγγλική.Οι κάτοικοι πρεσβεύουν τη ρωμαιοκαθολική θρησκεία.Το νησί έχει σχήμα μάλλον τετράγωνο με μεγαλύτερη ανάπτυξη από Α προς Δ και διατέμνεται κατά μήκος από την Κορδιλιέρα Σεντράλ, που φτάνει στο Σέρο ντε Πούντα τα 1.338 μ. Η κλίση είναι μάλλον απότομη στα Ν, ενώ στα Β είναι σχετικά πιο ήπια. Ανάμεσα στα ανάγλυφα και στις ακτές, που είναι κατά μεγάλο μέρος αλίμενες, εκτείνονται στενές παράκτιες λωρίδες. Πολυάριθμοι είναι οι ποταμοί, μάλλον χείμαρροι. Το κλίμα είναι τροπικό, πολύ θερμό και υγρό, ιδιαίτερα στις βόρειες πλαγιές.Κυριότερη πόλη είναι το Σαν Χουάν (ή Σαν Χουάν Μπαουτίστα ντε Πουέρτο Ρίκο), που ιδρύθηκε το 1521 στη βορειοανατολική ακτή του νησιού Χουάν Πόνσε ντε Λεόν, με το όνομα Πουέρτο Ρίκο· αυτή διατηρεί την τυπική εμφάνιση των αποικιακών ισπανικών πόλεων και διάφορα κτίρια ιστορικού και καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος, που χρονολογούνται από τον 16o και 17o αι. Το Σαν Χουάν είναι σήμερα η σπουδαιότερη πόλη του νησιού από πολιτική, οικονομική και πολιτιστική άποψη, και έχει ζωηρή διακίνηση εισαγωγών και εξαγωγών (τα 2/3 των εισαγόμενων και εξαγόμενων προϊόντων του νησιού). Άλλες σημαντικές πόλεις είναι η Μπαγιαμόν, η Πόνσε, η Καρολίνα και η Μαγιαγκουές.Το Π.Ρ. βασίζει την οικονομία του στη γεωργία (ζαχαροκάλαμο, καπνός, μπανάνες, καφές, εσπεριδοειδή και ανανάδες) και στην κτηνοτροφία περισσότερο βοοειδών και χοίρων και λιγότερο αιγοειδών, προβατοειδών και ιπποειδών. Το υπέδαφος είναι μάλλον φτωχό· τα δάση καταλαμβάνουν πάνω από το 14% του εδάφους, αλλά δεν γίνεται ακόμα συστηματική εκμετάλλευσή τους. Η βιομηχανία περιλαμβάνει τους τομείς ειδών διατροφής, υφαντουργίας, απόσταξης ρουμιού (που εξάγεται από το ζαχαροκάλαμο), καπνού, τσιμέντου και ειδών υπόδησης. Σημαντικός είναι ο τουρισμός. Μεγάλο μέρος των προϊόντων εξαγωγής προορίζονται για τις Ηνωμένες Πολιτείες.Πριν το ανακαλύψει ο Χριστόφορος Κολόμβος κατά τη διάρκεια του δεύτερου ταξιδιού του (1493) το νησί το κατοικούσαν ινδιάνοι Αρωκανοί (που λέγονταν Μπορινκένιος από το όνομα του νησιού Μπορινκέν), που ασχολούνταν με τη γεωργία και ήταν οργανωμένοι σε πατριές γύρω από έναν αρχηγό, ο οποίος λεγόταν κασίκος. Ο Κολόμβος το ονόμασε Σαν Χουάν Μπαουτίστα (Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής), αλλά οι Ισπανοί αποικιστές προτιμούσαν να το ονομάζουν Πουέρτο Ρίκο (Πλούσιο Λιμάνι), σύμφωνα με το όνομα που δόθηκε στο Πόνσε ντε Λεόν, την πρώτη φορά που αποβιβάστηκαν εκεί. Οι πρώτοι μόνιμοι άποικοι έφτασαν εκεί το 1508 και η πρωτεύουσα Σαν Χουάν ιδρύθηκε λίγα χρόνια αργότερα, το 1521. Το νησί, που κρατήθηκε και ενισχύθηκε περισσότερο για τη στρατηγική του αξία, παρά για την οικονομική σημασία του, υπέστη πολλές φορές επιδρομές από Ολλανδούς και Άγγλους κατά τον 17o και 18o αι., αλλά χωρίς επιτυχία· έμεινε έτσι ισπανική αποικία. Σχετικά μέτρια υπήρξε η εισαγωγή νέγρων εργατών και η ισπανική διοίκηση συμπεριφέρθηκε, τουλάχιστον σε ορισμένες περιόδους, με μικρότερη σκληρότητα από αλλού. Ιδιαίτερα αποδοτικό και φωτισμένο υπήρξε, για παράδειγμα, το έργο του διοικητή Μιγκέλ ντε λα Τόρε, που κατά το πρώτο μισό του 19ου αι. απέτρεψε την απόσπαση του νησιού από την Ισπανία. Η λαϊκή δυσαρέσκεια ξέσπασε, αντίθετα, την εποχή των διαδόχων του και απόπειρα εξέγερσης έγινε το 1867. Τριάντα χρόνια αργότερα το ισπανικό στέμμα παραχωρούσε στο νησί σύνταγμα και του αναγνώριζε σχετική αυτονομία, αλλά το 1898 οι Αμερικανοί –που πολεμούσαν με την Ισπανία– κατέλαβαν το νησί. Η στρατιωτική κυβέρνηση έμεινε μέχρι το 1900, όταν το Π.Ρ. τέθηκε υπό τη διοίκηση κυβερνήτη (τον οποίο διόριζε ο πρόεδρος των ΗΠΑ), βοηθούμενου από αιρετή βουλή. Το 1917 το σύνταγμα τροποποιήθηκε, αλλά μόνο το 1952 δόθηκε το δικαίωμα στους Πορτορικανούς να εκλέγουν οι ίδιοι τον κυβερνήτη, τους βουλευτές και τους γερουσιαστές. Mέχρι το 1968 η χώρα διοικήθηκε από το Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα που της έδωσε αξιόλογη οικονομική ώθηση· από το 1968, στην αρχή βρίσκεται το Νέο Προοδευτικό Κόμμα με μετριοπαθέστερες τάσεις. Δημοψήφισμα που έγινε το 1967 επιβεβαίωσε ευρύτατα την επιθυμία των Πορτορικανών να διατηρήσουν το σημερινό καθεστώς σύνδεσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Το νησί Πουέρτο Ρίκο γεωγραφικά περιλαμβάνεται στις Μεγάλες Αντίλλες. Εδώ, η πρωτεύουσα Σαν Χουάν με το φρούριο Σαν Χερόνιμο. Η πόλη, που βρίσκεται στη βόρεια ακτή του νησιού και είναι το μεγαλύτερο κέντρο του, υπήρξε ένας από τους πρώτους τόπους απόβασης των Ευρωπαίων στην Αμερική. Φωτογραφία από δορυφόρο της πρωτεύουσας του Πουέρτο Ρίκο, Σαν Χουάν (φωτ. ΑΠΕ). Η «Αντιπολεμική» πλατεία (Plaza Antimperialista) στην Αβάντι της Κούβας, όπου έγινε διαδήλωση πολιτών εναντίον των Αμερικανικών στρατιωτικών ασκήσεων στο νησί Βιέκες του Πουέρτο Ρίκο (φωτ. ΑΠΕ).